Το μαντείο των Δελφών

Υπάρχουν δυο μύθοι για το πώς δημιουργήθηκε το σημαντικότερο ιερό της Ελλάδας, ο πρώτος θέλει τους Δελφούς να είναι το σημείο όπου συναντήθηκαν δυο αετοί όταν τους άφησε ελεύθερους ο Δίας, τον ένα στην ανατολή και τον άλλο στη δύση. Στο σημείο εκείνο, ο Δίας έριξε ένα γιγάντιο λίθο για να ορίσει το κέντρο του κόσμου, γι αυτό και οι Δελφοί είναι γνωστοί με το προσωνύμιο «ο ομφαλός της γης». Ο δεύτερος μύθος μιλά για τον Απόλλωνα, που πήρε υπό την κατοχή του το μαντείο το οποίο αρχικά ανήκε στη θεά Γαία, όταν σκότωσε τον γιο της Πύθωνα που προστάτευε το ναό. Στη συνέχεια ο θεός εγκαταλείπει τους Δελφούς για να εξαγνιστεί και επιστρέφει για να δημιουργήσει το δικό του ιερό με τη βοήθεια Μινωιτών ναυτικών, τους οποίους οδήγησε ως εκεί μεταμορφωμένος σε δελφίνι. Για το λόγο αυτό λέγεται πως το όνομα Δελφοί προήρθε από τη αρχαϊκή λέξη «δελφίς» που σημαίνει δελφίνι. Στους Δελφούς ο θεός τιμάται ως Πύθιος Απόλλωνας, λόγω της νίκης του απέναντι στον Πύθωνα, και οι ιέρειες του ονομάζονται Πυθίες.

Στην πραγματικότητα η αιτία της ίδρυσης του μαντείου σε αυτό το σημείο ήταν η ύπαρξη ενός χάσματος, από το οποίο έβγαιναν αέρια, επιτρέποντας έτσι να περνούν οι ιέρειες σε μια κατάσταση έκστασης.

Στην αρχή η Πυθία ήταν ευγενικής καταγωγής, νεαρής ηλικίας και παρθένα, αργότερα αποφασίστηκε ο τίτλος αυτός να δοθεί σε γυναίκες άνω των πενήντα ετών.

Πάντα ακολουθούνταν μια συγκεκριμένη ιεροτελεστία από την Πυθία και τους ιερείς του ναού. Αρχικά υπήρχε η κάθοδος στην Κασταλία πηγή για εξαγνισμό, ακολουθούσε η θυσία ενός νεαρού και υγιούς ζώου για το κάλεσμα του θεού, και το κάψιμο και μάσημα φύλλων δάφνης για να δοθεί ο χρησμός. Η Πυθία ποτέ δεν έδινε κάποια ξεκάθαρη απάντηση, αντίθετα όσα έλεγε ήταν δυσνόητα, αινιγματικά και διφορούμενα. Ενδεικτική όλων αυτών είναι η ιστορία του χρησμού: «άρρεν ου θήλυ» που δόθηκε ως απάντηση σε κάποιο πλούσιο πατέρα, ο οποίος ήθελε να μάθει το φύλο του παιδιού που θα αποκτούσε. Φυσικά ανάλογα με το που θα τοποθετήσει κανείς το κόμμα, αλλάζει και το νόημα της απάντησης.

¨Ο κύριος στον οποίο ανήκει το μαντείο των Δελφών, ούτε φανερώνει την αλήθεια, ούτε την κρύβει, μόνο δίνει σημάδια¨.

Ηράκλειτος

(Αναφέρεται στον Απόλλωνα).

Στο αέτωμα του ναού αναγράφονται τα δύο περίφημα Δελφικά παραγγέλματα, ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ και ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ τα οποία πλαισιώνουν το γράμμα «Ε» για την ύπαρξη του οποίου έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες.

Αυτά και τα άλλα 145 λιτά αποφθέγματα θεωρήθηκαν αρχικά ως προτροπές του ίδιου του θεού Απόλλωνα, αλλά αργότερα αποδόθηκαν στους επτά σοφούς της αρχαιότητας και τους ιερείς του ναού.

ΤΑ ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

•  Έπου θεώ. (Ακολούθα τον θεό).
•  Νόμω πείθου. (Να πειθαρχείς στο Νόμο).
•  Θεούς σέβου. (Να σέβεσαι τους θεούς).
•  Γονείς αίδου. (Να σέβεσαι τους γονείς σου).
•  Ηττώ υπέρ δικαίου. (Να καταβάλλεσαι για το δίκαιο).
•  Γνώθι μαθών. (Γνώρισε αφού μάθεις).
•  Ακούσας νόει. (Κατανόησε αφού ακούσεις).
•  Σαυτόν ίσθι. (Γνώρισε τον εαυτό σου).
•  Εστίαν τίμα. (Να τιμάς την εστία σου).
•  Άρχε σεαυτού. (Να κυριαρχείς τον εαυτό σου).
•  Φίλους βοήθει. (Να βοηθάς τους φίλους).
•  Θυμού κράτε. (Να συγκρατείς το θυμό σου).
•  Όρκω μη χρω. (Να μην ορκίζεσαι).
•  Φιλίαν αγάπα. (Να αγαπάς τη φιλία).
•  Παιδείας αντέχου. (Να προσηλώνεσαι στην εκπαίδευσή σου).
•  Σοφίαν ζήτει. (Να αναζητάς τη σοφία).
•  Ψέγε μηδένα. (Να μην κατηγορείς κανένα).
•  Επαίνει αρετήν. (Να επαινείς την αρετή).
•  Πράττε δίκαια. (Να πράττεις δίκαια).
•  Φίλοις ευνόει. (Να ευνοείς τους φίλους).
•  Εχθρούς αμύνου. (Να προφυλάσσεσαι από τους εχθρούς).
•  Ευγένειαν άσκει. (Να είσαι ευγενής).
•  Κακίας απέχου. (Να απέχεις από την κακία)
•  Εύφημος ίσθι. (Να έχεις καλή φήμη).
•  Άκουε πάντα. (Να ακούς τα πάντα).
•  Μηδέν άγαν. (Να μην υπερβάλλεις).
•  Χρόνου φείδου. (Να μη σπαταλάς το χρόνο).
•  Ύβριν μίσει. (Να μισείς την ύβρη).
•  Ικέτας αίδου. (Να σέβεσαι τους ικέτες).
•  Υιούς παίδευε. (Να εκπαιδεύεις τους γιους σου).
•  Έχων χαρίζου. (Όταν έχεις, να χαρίζεις).
•  Δόλον φοβού. (Να φοβάσαι το δόλο).
•  Ευλόγει πάντας. (Να λες καλά λόγια για όλους).
•  Φιλόσοφος γίνου. (Να γίνεις φιλόσοφος).
•  Όσια κρίνε. (Να κρίνεις τα όσια).
•  Γνους πράττε. (Να πράττεις με επίγνωση).
•  Φόνου απέχου. (Να μη φονεύεις).
•  Σοφοίς χρω. (Να συναναστρέφεσαι με σοφούς).
•  Ήθος δοκίμαζε. (Να επιδοκιμάζεις το ήθος).
•  Υφορώ μηδένα. (Να μην είσαι καχύποπτος).
•  Τέχνη χρω. (Να ασκείς την Τέχνη).
•  Ευεργεσίας τίμα. (Να τιμάς τις ευεργεσίες).
•  Φθόνει μηδενί. (Να μη φθονείς κανένα).
•  Ελπίδα αίνει. (Να δοξάζεις την ελπίδα).
•  Διαβολήν μίσει. (Να μισείς τη διαβολή).
•  Δικαίως κτω. (Να αποκτάς δίκαια).
•  Αγαθούς τίμα. (Να τιμάς τους αγαθούς).
•  Αισχύνην σέβου. (Να σέβεσαι την εντροπή).
•  Ευτυχίαν εύχου. (Να εύχεσαι ευτυχία).
•  Εργάσου κτητά. (Να κοπιάζεις για πράγματα που αξίζουν).
•  Έριν μίσει. (Να μισείς την έριδα).
•  Όνειδος έχθαιρε. (Να εχθρεύεσαι τον χλευασμό).
•  Γλώσσαν ίσχε. (Να συγκρατείς τη γλώσσα σου).
•  Ύβριν αμύνου. (Να προφυλάσσεσαι από την ύβρη).
•  Κρίνε δίκαια. (Να κρίνεις δίκαια).
•  Λέγε ειδώς. (Να λες γνωρίζοντας).
•  Βίας μη έχου. (Να μην έχεις βία).
•  Ομίλει πράως. (Να ομιλείς με πραότητα).
•  Φιλοφρόνει πάσιν. (Να είσαι φιλικός με όλους).
•  Γλώττης άρχε. (Να κυριαρχείς τη γλώσσα σου).
•  Σεαυτόν ευ ποίει. (Να ευεργετείς τον εαυτό σου).
•  Ευπροσήγορος γίνου. (Να δίνεις παρηγοριά).
•  Αποκρίνου εν καιρώ. (Να αποκρίνεσαι στον κατάλληλο καιρό).
•  Πόνει μετά δικαίου. (Να κοπιάζεις δίκαια).
•  Πράττε αμετανοήτως. (Να πράττεις με σιγουριά).
•  Αμαρτάνων μετανόει. (Όταν σφάλλεις, να μετανοείς).
•  Οφθαλμού κράτει. (Να κυριαρχείς των οφθαλμών σου).
•  Βουλεύου χρήσιμα. (Να σκέπτεσαι τα χρήσιμα).
•  Φιλίαν φύλασσε. (Να κρατάς τη φιλία).
•  Ευγνώμων γίνου. (Να είσαι ευγνώμων).
•  Ομόνοιαν δίωκε. (Να επιδιώκεις την ομόνοια).
•  Άρρητα μη λέγε. (Να μην λες τα άρρητα).
•  Έχθρας διάλυε. (Να διαλύεις τις έχθρες).
•  Γήρας προσδέχου. (Να αποδέχεσαι το γήρας).
•  Επί ρώμη μη καυχώ. (Να μην καυχιέσαι για τη δύναμή σου).
•  Ευφημίαν άσκει. (Να επιδιώκεις καλή φήμη).
•  Απέχθειαν φεύγε. (Να αποφεύγεις την απέχθεια).
•  Πλούτει δικαίως. (Να πλουτίζεις δίκαια).
•  Κακίαν μίσει. (Να μισείς την κακία).
•  Μανθάνων μη κάμνε. (Να μην κουράζεσαι να μαθαίνεις).
•  Ους τρέφεις αγάπα. (Να αγαπάς αυτούς που τρέφεις).
•  Απόντι μη μάχου. (Να μην μάχεσαι αυτόν που είναι απών).
•  Πρεσβύτερον αιδού. (Να σέβεσαι τους μεγαλύτερους)
•  Νεώτερον δίδασκε. (Να διδάσκεις τους νεότερους).
•  Πλούτω απόστει. (Να αποστασιοποιείσαι από τον πλούτο).
•  Σεαυτόν αιδού. (Να σέβεσαι τον εαυτό σου).
•  Μη άρχε υβρίζων. (Να μην κυριαρχείς με αλαζονεία).
•  Προγόνους στεφάνου. (Να στεφανώνεις τους προγόνους σου).
•  Θνήσκε υπέρ πατρίδος. (Να πεθάνεις για την πατρίδα σου).
•  Επί νεκρώ μη γέλα. (Να μην περιγελάς τους νεκρούς).
•  Ατυχούντι συνάχθου. (Να συμπάσχεις με το δυστυχή).
•  Τύχη μη πίστευε. (Να μην πιστεύεις την τύχη).
•  Τελεύτα άλυπος. (Να πεθαίνεις χωρίς λύπη).

Το μαντείο των Δελφών άρχισε να παρακμάζει με την επικράτηση του Χριστιανισμού. Ο τελευταίος χρησμός δόθηκε στον Ιουλιανό τον Παραβάτη όταν αυτός προσπάθησε να επαναφέρει τη λειτουργία του:

«πέστε του βασιλιά: γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχει ο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη μήτε πηγή που να λαλά και το μελητικό νερό βουβάθη».

Μετάφραση Ν. Καζαντζάκη.