Οι διαστάσεις και πώς τις αντιλαμβανόμαστε

Το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να κατανοήσει μόνο τρεις διαστάσεις χώρου και μια τέταρτη, τη διάσταση του χρόνου. Πόσες διαστάσεις όμως υπάρχουν στην πραγματικότητα και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για εμάς;  Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαστάσεις και τον αντίκτυπο τους, ας μελετήσουμε μερικούς φανταστικούς κόσμους και τα όντα που τους κατοικούν

Ας φανταστούμε αρχικά  έναν κόσμο που τα όντα από τα οποία κατοικείται, μπορούν να αναγνωρίσουν μόνο μια διάσταση, για παράδειγμα μόνο το μήκος. Ένας τέτοιος κόσμος θα έμοιαζε σαν ένα αριθμητήριο, και τα όντα θα ήταν σαν τις χάντρες του. Τα όντα αυτά, αφού κατανοούν μόνο μια διάσταση, ο τρόπος που μπορούν να κινηθούν είναι μόνο ένας: μπροστά και πίσω. Τα όντα αυτά δε μπορούν να κοιτάξουν δεξιά και αριστερά, ούτε πάνω και κάτω. Αγνοούν εντελώς την ύπαρξη αυτών των διαστάσεων. Σε αυτόν τον κόσμο, τα όντα δε μπορουν να προσπεράσουν το ένα το άλλο και είναι αναγκασμένα να ζουν στη σειρά. Επίσης κανένα από αυτά δε μπορεί να κάνει πάνω από δυο φίλους, οι οποίοι μπορεί να είναι μόνο το ον που βρίσκεται μπροστά του και το ον που βρίσκεται πίσω του. Οι μεταφορές και οι επικοινωνίες είναι από δύσκολες ως αδύνατες. Τώρα, αν ανάμεσα σε αυτά τα όντα   υπάρχουν κάποιοι πολύ ικανοί επιστήμονες, ίσως έχουν φτάσει στο συμπέρασμα ότι μάλλον υπάρχουν και άλλα όντα σε γραμμές παράλληλες με τη δική τους, (οι άλλες σειρές του αριθμητηρίου δηλαδή), όμως δε θα κατάφερναν ποτέ να τα δουν ή να επικοινωνήσουν μαζί τους, ας απέχουν μόνο μερικά χιλιοστά από αυτά,  επειδή δεν κατανοούν τη διάσταση του πλάτους ή του ύψους. 

Ο επόμενος κόσμος που θα επισκευθούμε, είναι κάπως πιο άνετος και ευχάριστος από τον προηγούμενο. Ο κόσμος αυτός είναι επίπεδος, όπως ένα φύλλο χαρτί, ή ένας χάρτης. ΟΙ κάτοικοι αυτού του κόσμου ζουν αντιλαμβανόμενοι δυο διαστάσεις, το μήκος και το πλάτος, αγνοώντας εντελώς τη διάσταση του ύψους. Ο κόσμος τους αποτελείται από ευκλείδεια επίπεδα μόνο, δηλαδή τετράγωνα, ορθογώνια, κύκλους, πολύγωνα, αλλά όχι από στερεά, όπως ο κύβος και η σφαίρα. Τα σπίτια τους θα ήταν απλά μια ορθογώνια γραμμή που θα έκλεινε απ’έξω το υπόλοιπο επίπεδο, ακριβώς όπως φαίνονται τα σπίτια σε ένα χάρτη, και κανένας από τους υπόλοιπους κατοίκους δε θα μπορούσε να δει μέσα, γιατί θα ήταν αδύνατο να κοιτάξει πάνω από τη γραμμή, επειδή αυτό θα προϋπέθετε να μπορούν να κινηθούν στη διάσταση του ύψους. Οι κάτοικοι θα ήταν απόλυτα ασφαλείς μέσα στα τετράγωνά τους, οι τράπεζες τους θα ήταν απόρθητες και όλα θα κυλούσαν ομαλά, χωρίς ποτέ να μπορέσουν να υποπτευθούν πόσο διάφανη είναι η ζωή τους για ένα ον που αντιλαμβάνεται τρεις διαστάσεις  χώρου, όπως εμείς.  Εμείς θα μπορούσαμε να καθόμαστε πάνω από τη χώρα τους και να παρατηρούμε αυτές τις επίπεδες κουκίδες να κινούνται, να ζουν, να αναπαράγονται, βλέποντας μέσα στα σπίτια σους, μπορώντας να μπούμε και να πάρουμε ό,τι θέλουμε από τις τράπεζες τους, σχεδιάζοντας του εμπόδια, ή βοηθώντας τους. Τα όντα αυτά το μόνο που θα  μπορούσαν να αντιληφθούν από εμάς, θα ήταν οι προβολές μας στο επίπεδο τους, δηλαδή κάποια σκιά μας που θα έπεφτε πάνω στον κόσμο τους κατά λάθος, κάτι που για αυτούς θα ήταν άυλο, σαν ένα φάντασμα. Ακόμα και αν ακουμπούσαμε τον επίπεδο κόσμο τους, το μόνο που θα αντιλαμβάνονταν, θα ήταν κάτι επίπεδο, όπως το σχήμα του δακτύλου μας όταν ακουμπήσουμε ένα τζάμι και το κοιτάξουμε από την άλλη πλευρά. Ποτέ δε θα μπορούσαν να δουν το πραγματικό μας σχήμα, αλλά ακόμα και αν το έβλεπαν δε θα μπορούσαν να το κατανοήσουν. Για αυτούς θα ήμασταν κάτι απόκοσμο, χωρίς νόημα.  

Ας έρθουμε τώρα πίσω στον δικό μας κόσμο. Εμείς μπορούμε να αντιληφθούμε τρεις διαστάσεις χώρου, το μήκος το πλάτος και το ύψος, μπορώντας να κινηθούμε προς τρεις κατευθύνσεις και να κατανοούμε τα στερεά σώματα. Δε θα κάνουμε πλήρη περιγραφή γιατί  αυτά που θα λέγαμε, μας είναι ήδη γνωστά.  

Στους κόσμους που περιγράψαμε προηγουμένως, για λόγους απλοποίησης, αφήσαμε απ’έξω άλλη μια διάσταση, αυτή του χρόνου. Άρα εμείς είμαστε όντα που αντιλαμβάνονται τέσσερις διαστάσεις. Θεωρούμε το χρόνο ως κάτι δεδομένο στη ζωή μας, γιατί έχουμε ρολόγια που τον μετρούν και τον καταγράφουν. Πόσο καλά όμως αντιλαμβανόμαστε τη διάσταση του χρόνου; Η αλήθεια είναι ότι δεν αντιλαμβανόμαστε το χρόνο αυτό καθαυτό, αλλά μόνο τις μεταβολές που αυτός επιφέρει στον κόσμο μας. Καταλαβαίνουμε ότι κινούμαστε μέσα στο χρόνο, επειδή οι δείκτες του ρολογιού άλλαξαν θέση, επειδή οι σκιές μετακινούνται, επειδή από μέρα έγινε νύχτα, επειδή το γάλα στο ψυγείο άρχισε να χαλάει, επειδή γερνάμε. Θεωρούμε ότι κινούμαστε στο χρόνο μόνο κατά μια κατεύθυνση, προς το μέλλον, αλλά αυτό είναι μάλλον λάθος. Στο χρόνο δε μετακινούμαστε κατά βούληση, όπως στις άλλες τρεις διαστάσεις. Σωστότερο θα ήταν να λέγαμε ότι δε μετακινούμαστε καθόλου στο χρόνο, απλά αυτός μας διαπερνάει, όπως το ύψος διαπερνάει τον επίπεδο κόσμο. Σκεφτείτε ότι εμείς φτιάχνουμε τα σπίτια μας, κλείνοντας απ’έξω ένα κομμάτι του χώρου, αλλά δε μπορούμε να αποκλείσουμε το χρόνο, όπως οι κάτοικοι του επίπεδου κόσμου δε μπορούν να αποκλείσουν το ύψος.

Ας φανταστούμε ότι με κάποιο τρόπο εξαφανίζονταν όλα τα μετρικά συστήματα από τον κόσμο μας, το μέτρο, το δευτερόλεπτο, το κιλό κ.ο.κ. και θέλαμε να δώσουμε ραντεβού σε ένα σημείο.  Ακόμα και χωρίς χάρτη, ονόματα οδών, και τη μονάδα μέτρησης, μπορούμε πάντα να δείξουμε με το δάχτυλο ένα σημείο του χώρου και να καταλάβουμε όλοι που πρέπει να πάμε, γιατί κατανοούμε πλήρως τις διαστάσεις του χώρου. Τι γίνεται όμως με το χρόνο; Μπορούμε να ορίσουμε επακριβώς το χρονικό σημείο του ραντεβού χωρίς το ρολόι; Η απάντηση είναι όχι. Μπορούμε να ορίσουμε το χρόνο μόνο μέσα από κάποια σύμβαση. Μπορούμε να δώσουμε ραντεβού όταν ο Ήλιος πέσει, όταν οι σκιές έχουν ορισμένο μήκος, όταν ξημερώσει τριάντα φορές. Μήπως τελικά δεν αντιλαμβανόμαστε το χρόνο, αλλά τη σκιά που αυτός ρίχνει στον κόσμο που αντιλαμβανόμαστε; 

Σκεφτείτε ένα ον που έχει πλήρη επίγνωση του χρόνου και μπορεί να κινηθεί σε αυτόν κατά βούληση, από το παρελθόν στο μέλλον, όπως εμείς μετακινούμαστε από το σαλόνι στην κουζίνα. Αυτό το ον θα μπορούσε να βρεθεί σε όποιο σημείο του χωρόχρονου ήθελε. Θα μπορούσε να παρακολουθήσει τη μάχη του Μαραθώνα και μετά κάποιο γεγονός στο 3000μΧ χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Θα μπορούσε να αλλάζει την ιστορία όπως ήθελε. Εμείς θα ήμασταν εντελώς ανήμποροι μπροστά του.

Πέρα από τις τέσσερις διαστάσεις που περιγράψαμε, πόσες άλλες μπορούν να υπάρχουν που δεν αντιλαμβανόμαστε καθόλου; Η επιστήμη είναι σχεδόν σίγουρη για δέκα ή έντεκα διαστάσεις συνολικά, ενώ κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχουν πάνω από  εκατό. Πως μοιάζουν ή τί ιδιότητες έχουν, δε μπορούμε να το αντιληφθούμε καθόλου.

Το ερώτημα είναι: Υπάρχουν τέτοια πολυδιαστατικά όντα που αντιλαμβάνονται όλες τις διαστάσεις και ζουν μέσα σε αυτές; Η απάντηση είναι ότι δε μπορούμε να γνωρίζουμε. Ακόμα και αν υπάρχουν και αυτή τη στιγμή ένα από αυτά βρίσκεται μπροστά μας, δε μπορούμε να το αντιληφθούμε, παρά μόνο την προβολή του στις δικές μας διαστάσεις, μια σκιά δηλαδή που θα ρίξει κατά λάθος στον κόσμο μας, σαν ένα φάντασμα ή κάτι αλλόκοτο. Εμείς για αυτό το ον είμαστε απολύτως διάφανοι, δε μπορούμε να του κρυφτούμε, δε μπορούμε να το κλείσουμε έξω από το σπίτι μας, δεν υπάρχει φυλακή που να μπορούμε να το βάλουμε.  Όλα αυτά μας θυμίζουν ιστορίες που όλοι έχουμε ακούσει, για στοιχειά, νεράιδες, δαίμονες και θεούς. Ποιος ξέρει; Ίσως να είναι κάποια τέτοια όντα, ή απλά η φαντασία μας. Ίσως δε μάθουμε ποτέ στα σίγουρα.