Η εξέλιξη των ψυχών

Έχουμε ανάγκη από το νερό της λήθης, όταν περνάμε από τη μια ύπαρξη στην άλλη. Σ' αυτήν εδώ τη ζωή ένα σωτήριο πέπλο μας κρύβει το παρελθόν και το μέλλον. Μόνο που η λησμονιά δεν είναι απόλυτη —κάποιο φως περνάει ανάμεσά της. Οι έμφυτες Ιδέες μας αποδεικνύουν μια προηγούμενη ύπαρξη. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: γεννιόμαστε φέρνοντας μαζί μας τη θολή θύμηση κάποιου κόσμου, μυστηριώδεις τάσεις και θεία προαισθήματα. Σε παιδιά γεννημένα από πράους και ήρεμους γονείς βλέπουμε εκρήξεις άγριων παθών, που ο αταβισμός δεν φτάνει να εξηγήσει, αλλά που προέρχονται από κάποια προηγούμενη ύπαρξη. Κάποτε, στις ταπεινότερες υπάρξεις, βρίσκουμε μια θαυμάσια προσήλωση σε ιδέες υψηλές και συγκινητικά αισθήματα... Δεν προέρχονται λοιπόν από υποσχέσεις και από όρκους της ουράνιας ζωής; Γιατί η απόκρυφη θύμηση που κρατάει μέσα της η ψυχή είναι δυνατότερη από όποια γήινη λογική, και νικάει ανάλογα με το πόσο προσηλώνεται ή πόσο αφήνει να ξεχαστούν οι αναμνήσεις αυτές. Αληθινή πίστη είναι αυτή η βουβή πίστη της ψυχής στον εαυτό της. Καταλαβαίνουμε λοιπόν γιατί ο Πυθαγόρας, όπως άλλωστε όλοι οι θεόσοφοι, θεωρούσε την επίγεια ζωή ως αναγκαία καλλιέργεια της θέλησης και την ουράνια ζωή ως πνευματική ανάταση και συμπλήρωση.

Οι ζωές ακολουθούν η μια την άλλη χωρίς να μοιάζουν μεταξύ τους. Έχουν όμως έναν άκαμπτο λογικό δεσμό. Αν καθεμιά έχει τους δικούς της νόμους και προορισμούς, η διαδοχή τους ωστόσο καθορίζεται από ένα γενικό νόμο, που θα μπορούσαμε ν' αποκαλέσουμε «αντικατοπτρισμό των ζωών». Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, οι πράξεις μιας ζωής αντικατοπτρίζονται μοιραία στην επόμενη. Ο άνθρωπος θα γεννηθεί έχοντας όχι μονάχα τις ικανότητες και τα ένστικτα που ανέπτυξε στην προηγούμενή του ύπαρξη, αλλά το ίδιο το είδος της ύπαρξής του θα καθοριστεί κατά πολύ από την καλή ή κακή χρήση που έκανε στην ελευθερία του στην περασμένη ζωή του. Δεν υπάρχει λόγος ή έργο που να μην έχει την ηχώ του στην αιωνιότητα, λέει μια παροιμία. Σύμφωνα με την εσωτερική διδασκαλία, η παροιμία αυτή εφαρμόζεται κατά γράμμα, από τη μια ζωή στην άλλη.

Για τον Πυθαγόρα, οι προφανείς αδικίες της μοίρας, οι αναπηρίες, τα χτυπήματα της τύχης και οι κάθε είδους θλίψεις βρίσκουν την εξήγησή τους στο ότι κάθε ύπαρξη είναι η ανταμοιβή ή η τιμωρία της προηγούμενης. Μια εγκληματική ζωή προκαλεί μια ζωή εξιλέωσης. Μια ζωή ατελής φέρνει μια ζωή γεμάτη δοκιμασίες. Μια ενάρετη ζωή καθορίζει μια δημιουργική αποστολή. Η ηθική τιμωρία που επιβάλλεται φαινομενικά χωρίς λόγο από την άποψη μιας μόνο ζωής, δικαιολογείται συνεπώς απόλυτα μέσα σε μια ολόκληρη σειρά από ζωές. Στη σειρά αυτή μπορεί να υπάρχει και οπισθοχώρηση προς την κατάσταση των ζώων και την ύλη. Κατά το όσο η ψυχή ανεβαίνει σε βαθμό, αποκτάει και μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογής στις μετενσαρκώσεις της, ενώ η κατώτερη ψυχή απλώς τις υφίσταται. Η μέση ψυχή, τέλος, διαλέγει ανάμεσα στις πιθανότητες που της δίνονται, ενώ η ανώτερη ψυχή που της επιβάλλεται κάποια αποστολή τη διαλέγει από αυτοθυσία. Όσο περισσότερο ανέρχεται μια ψυχή, τόσο περισσότερο διατηρεί, στις διάφορες ενσαρκώσεις της, καθαρή και αδιάσπαστη συνείδηση της πνευματικής ζωής που βασιλεύει πέρα από τους γήινους ορίζοντες. Η παράδοση θέλει οι μεγάλοι μυητές της πρώτης κατηγορίας, οι θεϊκοί προφήτες της ανθρωπότητας, να θυμούνται τις προηγούμενες γήινες ζωές τους. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Γκοτάμα Βούδα, ο Σάκια Μούνι, είχε ενορατικά ξαναδεί τις προηγούμενες ζωές του, και o Πυθαγόρας, κατά εξαιρετική εύνοια των θεών, θυμόταν μερικές από αυτές.

Είπαμε προηγουμένως ότι στη διάρκεια των διαφόρων ζωών της η ψυχή ανεβαίνει ή κατεβαίνει ανάλογα με το πόσο εγκαταλείπεται ή όχι στις κατώτερες φυσικές ροπές της. Από τούτο προκύπτει κάτι πολύ σημαντικό που πάντοτε το ένιωθε η ψυχή με κάποιο τρόμο. Σε κάθε ζωή πρέπει ν' αγωνιστεί, να κάνει σημαντικές επιλογές και να πάρει αποφάσεις με ανυπολόγιστες συνέπειες. Υπάρχει όμως κάποτε μια στιγμή, μέσα στον τεράστιο αριθμό των ζωών που διασχίζει στην πορεία της προς το καλό, που μπορεί με μια μεγάλη προσπάθεια ν' ανέβει οριστικά σε ύψος τέτοιο απ' όπου δεν θα της χρειάζεται πια να ξαναμπεί στον κύκλο των γεννήσεων. Με τον ίδιο τρόπο, αντίστοιχα, στην πτώση, υπάρχει κάποιο σημείο όπου η ψυχή διατηρεί ακόμα τη δυνατότητα να σταματήσει τον ξεπεσμό της και να γυρίσει πίσω, αλλά που όταν μια φορά το ξεπεράσει, τότε η σκλήρυνσή της είναι οριστική. Από ύπαρξη σε ύπαρξη θα κατρακυλήσει μέχρι το βάθος του ερέβους, θα χάσει την ανθρώπινη φύση της. Ο άνθρωπος θα γίνει δαίμονας, ο δαίμονας ζώο, και η ακατάλυτη μονάδα που έχει μέσα του πρέπει να ξαναρχίσει την τρομερή πορεία μέσα στον κύκλο των ανοδικών βασιλείων και των απειράριθμων υπάρξεων. Αυτή η κόλαση είναι η αληθινή, σύμφωνα με τον νόμο της εξέλιξης, και είναι πιο τρομερή και πιο λογική από εκείνη που περιγράφουν οι διάφορες εξωτερικές θρησκείες.

Η ψυχή λοιπόν μπορεί ή ν'ανέβει ή να ξεπέσει στη διάρκεια των ζωών. Όσο για την ανθρωπότητα στο σύνολό της, ακολουθεί ανοδική πορεία, σύμφωνα με τον νόμο της ανιούσας προόδου που αποτελεί μέρος του θεϊκού σχεδίου. Η αλήθεια αυτή που νομίζαμε πως είναι πρόσφατη ανακάλυψη, ήταν γνωστή, διδασκόταν από τ' αρχαία Μυστήρια. «Τα ζώα συγγενεύουν με τους ανθρώπους και οι άνθρωποι με τους θεούς», έλεγε ο Πυθαγόρας. Ανέπτυσσε επιστημονικά αυτό που δίδασκαν και τα Ελευσίνια μυστήρια: την πρόοδο των ανερχόμενων φυσικών βασιλείων, τη λαχτάρα του φυτικού κόσμου για τον ζωικό, του ζωικού για τον άνθρωπο και τη διαδοχή μέσα στους κόλπους της ανθρωπότητας όλο και τελειότερων φυλών. Η πρόοδος αυτή δεν συντελείται ομοιόμορφα αλλά με κανονικούς διευρυνόμενους ομόκεντρους κύκλους. Κάθε λαός έχει τη νεότητα, την ακμή και την παρακμή του. Το ίδιο συμβαίνει και με ολόκληρες φυλές: την ερυθρά, τη μαύρη και τη λευκή, που με τη σειρά τους κυριάρχησαν στον κόσμο. Η λευκή φυλή, ακόμα στη νεότητά της, δεν έχει φτάσει στο στάδιο της ωριμότητάς της. Στο απόγειό της θα δημιουργήσει μια νέα φυλή, ανώτερη, με την αναστήλωση των μυστηρίων και με την πνευματική επιλογή των γεννήσεων. Οι αρχαίοι μυημένοι προχωρούσαν πολύ μακρύτερα στις προβλέψεις τους απ' ό,τι οι σημερινοί. Πρόβλεψαν ότι σε κάποια στιγμή της ύπαρξής τους οι περισσότεροι άνθρωποι που αποτελούν την ανθρωπότητα σήμερα θα περάσουν σε άλλον πλανήτη για να ξαναρχίσουν εκεί νέο κύκλο. Μέσα στη συνέχεια των πλανητικών κύκλων, η ανθρωπότητα θ' αναπτύξει τις πνευματικές, διανοητικές και υπερβατικές ικανότητές της, αυτές που μερικοί μύστες κατόρθωσαν να καλλιεργήσουν μόνοι τους ήδη από αυτή τη ζωή, και θα οδηγηθεί έτσι σε γενικότερη άνθηση. Φυσικά δεν χρειάζεται να ξαναπούμε ότι αυτή η διαδικασία θα πάρει χιλιάδες εκατομμύρια χρόνια κι ότι θα προξενήσει τέτοιες αλλαγές στην ανθρώπινη φύση που τώρα ούτε καν μπορούμε να φανταστούμε. Ο Πλάτων λέει χαρακτηριστικά ότι τότε τους ναούς των ανθρώπων θα τους κατοικούν οι θεοί. Είναι βέβαια λογικό να παραδεχτούμε ότι στην πλανητική αλυσίδα, δηλαδή στη συνεχή εξέλιξη της δικής μας ανθρωπότητας σε άλλους πλανήτες, οι ενσαρκώσεις της θα γίνονται όλο και πιο αιθέριες πλησιάζοντας στην αποπνευματοποίηση που είναι έξω από τον κύκλο των γεννήσεων και που με αυτή οι αρχαίοι θεόσοφοι υποδήλωναν τη θεία κατάσταση. Είναι επίσης φυσικό ότι ο αριθμός των εκλεκτών θα μειώνεται συνεχώς σ' αυτή την κατακόρυφη άνοδο. Είναι πραγματικά ιλιγγιώδης για τα δικά μας μέτρα, όμως οι ουράνιες διάνοιες την κοιτάζουν χωρίς φόβο τόσο απλά, όσο εμείς αντιμετωπίζουμε μια μόνο ζωή. Η εξέλιξη των ψυχών έτσι, συμφωνεί με την ενότητα του Πνεύματος, αυτή την αρχή των αρχών, την ομοιογένεια της Φύσης, τον νόμο των νόμων, τη συνέχεια της κίνησης, τη δύναμη των δυνάμεων. Υπό το πρίσμα της πνευματικής ζωής ένα ηλιακό σύστημα δεν είναι μονάχα ένας υλικός οργανισμός αλλά κάτι ζωντανό, όπου οι ζωντανές ψυχές ταξιδεύουν από κόσμο σε κόσμο με την πνοή του Θεού που το ζωοποιεί. 

Ποιος είναι λοιπόν ο τελικός στόχος του ανθρώπου κατά την εσωτερική διδασκαλία; Μετά από τόσες ζωές, θανάτους και αναγεννήσεις υπάρχει τέλος στους μόχθους της ψυχής; Ναι, λένε οι μύστες, όταν η ψυχή θα έχει οριστικά νικήσει την ύλη, αναπτύσσοντας όλες τις πνευματικές της ικανότητες, θα έχει βρει μέσα της την αρχή και το τέλος όλων των πραγμάτων. Τότε, αφού η ενσάρκωση δεν θα 'ναι πια αναγκαία, θα μπει στη θεία κατάσταση, ενωμένη πλήρως με τη θεία διάνοια. 

Απόσπασμα από το βιβλίο του  Edouard Schure, "Οι μεγάλοι μύστες", εκδόσεις Κάκτος.