Σαμανισμός: Ένα ταξίδι ανάμεσα στους κόσμους

Ο σαμανισμός είναι μια αρχαία πρακτική που ασκείται μέσω ενός μυημένου που έχει την ικανότητα να εισέρχεται σε ανώτερα επίπεδα συνείδησης, προκειμένου να συναντήσει και να αλληλεπιδράσει με τον κόσμο των πνευμάτων. Ο σαμάνος, έχοντας κατανοήσει τα κανάλια με τα οποία οι υπερβατικές ενέργειες συνδέονται με τον φυσικό κόσμο, θεωρείται ότι έχει πρόσβαση και επιρροή στα καλοκάγαθα αλλά και στα κακόβουλα πνεύματα. Εισερχόμενος σε κατάσταση θρησκευτικής έκστασης κατά τη διάρκεια μιας ειδικής τελετουργίας, έχει ως στόχο να ασκήσει μαντεία ή και θεραπεία κάποιας ασθένειας.

Ο σαμανισμός στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι σαμάνοι είναι οι ενδιάμεσοι ή οι αγγελιοφόροι μεταξύ του ανθρώπινου κόσμου και του κόσμου των πνευμάτων. Λέγεται, ότι θεραπεύουν τις ασθένειες μέσω της επιδιόρθωσης της ψυχής. Πιστεύουν ότι η επούλωση των τραυμάτων και των ασθενειών σε ψυχικό/πνευματικό επίπεδο, επαναφέρει και το φυσικό σώμα σε ισορροπία, υγεία και πληρότητα. Ο σαμάνος επίσης εισέρχεται σε έκσταση και επισκέπτεται άλλους κόσμους και διαστάσεις για να βρει λύσεις σε προβλήματα που ταλανίζουν την κοινότητα στην οποία ανήκει, ή για να αναζητήσει καθοδήγηση. Λειτουργεί εντός του πνευματικού κόσμου, ο οποίος με τη σειρά του επηρεάζει τον ανθρώπινο κόσμο. 

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος ορισμός για το τι ακριβώς είναι ο σαμανισμός. Δεν εντάσσεται στις θρησκείες γιατί προϋπήρχε αυτών. Τέσσερις ξεχωριστοί ορισμοί του όρου φαίνεται να χρησιμοποιούνται. Ο πρώτος από αυτούς χρησιμοποιεί τον όρο για να αναφερθεί σε «κάποιον που έρχεται σε επαφή με τον πνευματικό κόσμο, μέσω μιας ανώτερης κατάστασης της συνείδησης". Ο δεύτερος ορισμός περιορίζει τον όρο ώστε να αναφέρεται σε εκείνους που έρχονται σε επαφή με τον πνευματικό κόσμο, μέσω μιας ανώτερης κατάστασης συνείδησης κατ 'εντολών της φυλής ή της ομάδας τους. Ο τρίτος ορισμός επιχειρεί να διακρίνει τους σαμάνους από άλλους που επικοινωνούν με πνεύματα, όπως τα μέντιουμ, οι μάγοι , οι πνευματικοί θεραπευτές ή οι προφήτες, ισχυριζόμενος ότι οι σαμάνοι ασκούν κάποια συγκεκριμένη τεχνική που δεν χρησιμοποιείται από αυτούς. Ο τέταρτος ορισμός προσδιορίζει το σαμανισμό ως αυτόχθονη θρησκεία της Σιβηρίας και γειτονικών περιοχών της Ασίας. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η ακριβέστερη μετάφραση της λέξης «σαμάνος», είναι ιερέας. Γενικότερα ο Σαμανισμός σχετίζεται με την προσπάθεια κατανόησης των αρχών του κόσμου, της γης και των ζώων. Πρόκειται για μια υπαρξιακή αναζήτηση του νοήματος της ζωής και του θανάτου και οι σαμάνοι στις αρχαϊκές εποχές υπήρξαν πιθανώς οι πρώτοι που αναζήτησαν το νόημα της ζωής και τον έλεγχο των δυνάμεων που είχαν αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους.

Η μύηση στο σαμανισμό είναι μια σκληρή και επίπονη διαδικασία. Περιλαμβάνει μια σειρά μυητικών δοκιμασιών, όπως απομόνωση, στέρηση, εξομοίωση με τους νεκρούς στην όψη, συμβολικός ενταφιασμός, συμβολική κάθοδος στον κάτω κόσμο ακόμα και μυητικό βασανισμό που έχει ως σκοπό τον πνευματικό θάνατο του ατόμου και την ανάσταση του, ως ένα νέο πνευματικό ον. Ύστερα ακολουθεί μια μακροχρόνια εκπαίδευση από τα πνεύματα και τους γέρους σαμάνους. Η επιτυχία της εκπαίδευσης, έχει ως αποτέλεσμα την παραχώρηση από τους θεούς της δύναμης να διέρχεται ανάμεσα στους κόσμους. Αυτό δε σημαίνει ότι όποιος ακολουθήσει την εκπαίδευση θα γίνει αυτόματα σαμάνος. Μόνο μερικές ειδικά προικισμένες ψυχές είναι ικανές να δεχτούν το δώρο από τους θεούς. Είναι δυνατόν επίσης, κάποιος να γίνει σαμάνος έχοντας έμφυτη μέσα του τη δύναμη να επικοινωνεί με τους πνευματικούς κόσμους, όμως και σε αυτή την περίπτωση ακολουθεί εκπαίδευση του ατόμου ώστε να μάθει από ένα δάσκαλο ή απ' ευθείας από τα πνεύματα τη μυστική γλώσσα των σαμάνων που θα χρησιμοποιήσει στις τελετές για να επικοινωνεί με τα πνεύματα και να μπορεί να τα καλεί. Συχνά αυτή η μυστική γλώσσα βασίζεται στην μίμηση των φωνών των ζώων. Το να μάθει αυτή τη γλώσσα ισοδυναμεί με το να γνωρίζει τα μυστικά της φύσης, να έχει επικοινωνία με τους τρεις κόσμους και κατά συνέπεια να είναι ικανός να προφητεύει. Η γνώση της γλώσσας της φύσης είναι σημάδι ότι ο σαμάνος απόκτησε την "παραδεισιακή" κατάσταση που χάθηκε στην αυγή του χρόνου.

Ύστερα ο νέος σαμάνος πρέπει να προσπαθήσει να αποκτήσει τα βοηθητικά του πνεύματα. Αυτά συνήθως είναι πνεύματα ζώων ή φυτών, πνεύματα του δάσους ή ψυχές προηγούμενων σαμάνων. Τα βοηθητικά πνεύματα έρχονται οικειοθελώς, μόνο αν ο σαμάνος το αξίζει, γιαυτο και η σχέση του μαζί τους είναι πάντα εγκάρδια. Όσο περισσότερα βοηθητικά πνεύματα κατέχει ένας σαμάνος, τόσο πιο δυνατός είναι. Εκτός όμως από τα βοηθητικά πνεύματα, κάθε σαμάνος χρειάζεται να έχει και το προστατευτικό του πνεύμα, το οποίο συνήθως είναι το πνεύμα ενός ζώου. Το προστατικό πνεύμα επιτρέπει στο σαμάνο τη μεταμόρφωση ή την ικανότητα της ψυχής του να υπάρχει υπό τη μορφή ζώου. Αν το ζώο αυτό σκοτωθεί, δεν αργεί να πεθάνει και ο σαμάνος.

Ο δρόμος που ακολουθεί ο σαμάνος προκειμένου να επιτύχει την έκσταση που θα του επιτρέψει το ταξίδι ανάμεσα στους κόσμους, διαφέρει από τόπο σε τόπο. Πολύ συνηθισμένη είναι η χρήση ψυχεδελικών φυτών, τυμπάνων και ομαδικής μουσικής. Πριν από αυτό το στάδιο έχει προηγηθεί ειδική δίαιτα για τη κάθαρση του σώματος, αλλά και για να του επιτρέψει να αντέξει την εξαντλητική τελετή. Η σαμανική μουσική διαφέρει αρκετά από αυτό που θα αποκαλούσαμε μουσική με την κοινή έννοια. Αποτελεί περισσότερο μια σειρά δρώμενων παρά ήχων. Ο σαμάνος κατά τη διάρκεια της, επικεντρώνεται στον εσωτερικό του εαυτό χωρίς να δίνει σημασία σε όσα διαδραματίζονται γύρω του από τους άλλους παρευρισκόμενους. Η χρήση του ήχου λειτουργεί ως καταλύτης για την εισχώρηση στο φανταστικό εσωτερικό περιβάλλον, που βιώνεται ως ένας ιερός χωρόχρονος, στον οποίο ο σαμάνος ταξιδεύει και συναντά τα πνεύματα. Ο ήχος, περνώντας συνεχώς μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος, συνδέει αυτόν τον εσωτερικό χώρο με τον πραγματικό χώρο της τελετής στην οποία ο σαμάνος κινείται και εκτελεί τελετουργικές ενέργειες και χειρονομίες μέσω μιας συμβολικής γλώσσας. Ο ήχος μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως θεραπευτική δύναμη, ως ένας τρόπος για να κατευθύνει ο σαμάνος την πνευματική ενέργεια σε άτομο που χρειάζεται θεραπεία.

Η τελετή μπορεί να χαρακτηρίζεται από μεγάλες ασυνέχειες. Ο σαμάνος μπορεί να κάνει αρκετά διαλλείματα κατά τη διάρκεια της, είτε γιατί είναι δύσκολο να επικοινωνήσει με ένα συγκεκριμένο πνεύμα, είτε γιατί πρέπει να προσπαθήσει να καλέσει κάποιο άλλο. 

Ο σαμανισμός πιστεύεται ότι μειώνεται δραματικά σε όλο τον κόσμο. Αυτό πιθανώς οφείλεται σε άλλες οργανωμένες θρησκευτικές επιρροές, όπως ο Χριστιανισμός, που προσπαθούν να κάνουν τους ανθρώπους που ασκούν το σαμανισμό να ασπαστούν το δικό τους σύστημα και δόγμα. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η δυτική οπτική θεωρεί το σαμανισμό ως «πρωτόγονο», «προληπτικό» και ξεπερασμένο. Λόγω της παγκοσμιοποίησης, οι κοινότητες αυτές έρχονται συχνά σε επαφή με τη δυτική κουλτούρα και επιστήμη, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν τις πατροπαράδοτες τεχνικές, για χάρη ενός πιο υλιστικού τρόπου ζωής.